صفحه محصول - پاورپوینت تاريخ علم وفرهنگ وتمدن اسلامي و برجسته ترین دانشمندان مسلمان

پاورپوینت تاريخ علم وفرهنگ وتمدن اسلامي و برجسته ترین دانشمندان مسلمان (pptx) 19 اسلاید

دسته بندی : پاورپوینت

نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد اسلاید: 19 اسلاید

قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :

تاريخ علم وفرهنگ وتمدن اسلامي و برجسته ترين انديشمندان مسلمان موضوع تحقيق خويشاوندى دين، فرهنگ و تمدن با يكديگر امرى قطعى است و اين سه در كنار هم هندسه زندگى بشر را تشكيل مى دهند. دين و تمدن چنان همگرايند كه به نوشته ديويد هيوم، «اگر در پژوهش مسائل اجتماعى، عامل دين را از ياد ببريم، بخش بزرگى از تاريخ و تمدن و ميراث فرهنگى جامعه را بايد كنار بگذاريم.» به گفته برخى مستشرقان، هيچ فرهنگ و تمدنى را در نزد هيچ قومى نمى توان يافت، مگر آن كه شكلى از مذهب در آن وجود داشته است.3 فوستل دوكولانژ فرانسوى هم تمدن و اجتماع بشرى را از قديم ترين مراحل خود، زاييده مذهب و تحت تأثير شديد آن دانسته است.4 براى پى بردن به تأثير يك دين در پيشرفت هاى علمى و فرهنگى پيروان آن، ابتدا بايد با مبانى نظرى آن، كه برخاسته از متون سنّتى هر دينى است، آشنا شد. در اسلام، اين مبانى برخاسته از قرآن كريم، سنّت نبوى، سيره اهل بيت(عليهم السلام)و ديگر صحابه عالم و فرزانه آن حضرات است. قرآن،خردگرايى و جهل ستيزى   در نگاهى اجمالى به قرآن، دعوت به فراگيرى دانش و تشويق انسان ها به عمران و آبادانى زمين در آن آشكار است. آغازين واژه اين كتاب آسمانى با امر به «خواندن» و «آموزش با قلم» شروع شده است. با اين كه عدم تبعيض ميان انسان ها از اصول تغييرناپذير قرآن است، اما در همين كتاب به صراحت مى فرمايد: دانايان و نادانان مساوى نيستند.5كاربرد واژه هاى عقل، برهان، فكر، فهم و فقه در قرآن، كه شمار آن ها به بيش از هفتاد مى رسد، به حدّى است كه مى توان آن را «كتاب عقل و انديشه» ناميد. قرآن كتابى خردگرا و جهل ستيز است و رفتارهاى نابخردانه برخى انسانها را به شدت تقبيح مى كند. ماراكسى، مترجم قرآن به زبان لاتين در باره عقلانيت آن مى نويسد: «من يقين دارم كه اگر قرآن و انجيل را به يك فرد غير متديّن (= غير مسيحى) ارائه دهند، او بدون ترديد، اوّلى را انتخاب خواهد كرد.6 قرآن كريم با دميدن روح جديد بر پيكر نيمه مرده سرزمين هاى فتح شده، فضاى علمى و فرهنگى نوى پديد آورد. به گفته مرحوم احمد آرام، «در كتاب آسمانى... هرجا مناسبتى پيش آمده، آدمى به انديشيدن و بهره جستن از خرد خويش براى پى بردن به اسرار جهان دعوت شده است: آن همه "افلا تعقلون"، "لعلّهم يتذكرون"، "افلايتذكرون"، "فانظروا" و نظاير فراوان اين ها، كه در قرآن كريم آمده، همه دستورهايى است كه افراد مسلمان را به تفكر و تدبّر در هر چه آفريده شده است، مى خواند و اين خود آغاز علم و دانش است. در كدام كتاب است كه برترى دانشمندان بدين زيبايى توصيف شده باشد كه "هل يَستوىِ الّذينَ يعلمونَ و الّذينَ لا يَعلمونَ" و يا در ستايش حكمت و فرزانگى چنين نغز گفتارى آمده باشد كه "ومن يؤت الحكمة فقداوتى خيراًكثيراً.»7 اين قرآن بود كه ابتدا افكار مسلمانان را متوجه فلسفه آفرينش و فرجام هستى نمود و با ياداورى آثار قدرت الهى، دريچه اى به سوى اسرار خلقت گشود و گامى را به سوى پيشرفت علمى فراهم ساخت. با اين كه علوم مسلمانان در آغاز منحصر به علوم دينى بود، اما پس از طى اين مرحله، در قرن دوم هجرى، قدم در نهضت علمى جديد نهاد. آنان به سراغ اندوخته هاى علمى ساير ملل رفتند و ظرف دو قرن (از نيمه قرن دوم تا اواخر قرن چهارم) قسمت عمده علوم را از ملت ها فراگرفتند. پس از آن در پرتو منطق قرآنى و تجربه علمى دست به ابتكار زدند. بنابراين، توجه مسلمانان به علوم، منبعث از حسّ كنجكاوى بود كه به وسيله قرآن و آموزه هاى اسلام در آن ها پيدا شده بود. شيخ طنطاوى مفسّر مصرى، قريب 750 آيه از قرآن را مربوط به علوم دانسته است، در حالى كه آيات احكام آن از حدود 400 و اندى آيه تجاوز نمى كند. با اين بيان، معلوم مى شود قرآن كريم از همان راهى كه فكر توحيد را در بشر بيدار كرد، دقيقاً از همان راه بشر را در خط سير علمى و كشف حقايق جهان هستى، كه پايه تمدن است، قرار داد.8 علّامه طباطبائى درباره تأثير قرآن در پيشرفت فرهنگ در جهان مى نويسد: «و به جرئت مى توان گفت كه عامل اصلى اشتغال مسلمانان به علوم عقلى از طبيعيات و رياضيات و غير آن ها به صورت نقل و ترجمه در آغاز كار و به نحو استقلال و ابتكار در سرانجام، همان انگيزه فرهنگى بود كه قرآن مجيد در نفوس مسلمانان فراهم كرده بود... و معلوم است كه مدنيّت وسيع اسلامى كه كمى بعد از هجرت و رحلت رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) قسمت معظم معموره را تحت تسلط خود گرفت و در آن حكومت نمود و بالاخره امروز در حدود ششصد ميليون از جمعيت كره زمين را به نام اسلام مى دارد، يكى از آثار بارزه قرآن مجيد بود... و بديهى است چنين تحولى كه يكى از حلقه هاى بارز سلسله حوادث جهان مى باشد در حلقه هاى بعدى تأثير بسزايى خواهد داشت و از اين رو، يكى از علل و مقدمات تحول امروزى و بسط و پيشرفت فرهنگ جهان، قرآن مجيد خواهد بود.»9 دانشجويى عبادت است افزون بر قرآن كريم، سنّت گفتارى و كردارى رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نيز مردم را به فراگيرى علم و دانش فرا مى خواند. در سرزمينى كه شمار كسانى كه توان نوشتن داشتند، از انگشتان دست تجاوز نمى كرد، پيام آورنده الهى مردم را به جستوجوى دانش، اگرچه مستلزم سفر دور باشد، فرا مى خواند. او دانشجويى را از گهواره تا گور بر هر فرد مسلمانى واجب كرده و خود نيز در گفتار زيباى «اُرسلتُ بالتعليم»،10هدف از بعثتش را تبيين كرد. رسول خدا(صلى الله عليه وآله) با تقسيم دانش به «علم اديان» و «علم ابدان»،11 جامعه را به فراگيرى هر دانشى كه براى روح و جسم انسان سودمند باشد، فرا مى خواند. در ديدگاه آن حضرت، مداد دانشمندان از خون شهيدان برتر دانسته شده است. سخنى كه به گفته زيگريد هونكه، «آيا محمّد(صلى الله عليه وآله) با گفتن اين جمله كه «مدادُ العلماء افضلُ من دماءِ الشهداءِ» چيزى نگفته كه اگر آن زمان در رُم كسى اين حرف را مى زد، او را در دادگاه به عنوان ضدّ دين محاكمه مى كردند؟»12  زيگريد هونكه در بحثى با عنوان «طلبُ العِلم عبادةٌ» مى نويسد: «دنبال علم رفتن را محمّد(صلى الله عليه وآله) چنان جدّى به مردان و زنان توصيه مى كند كه شباهت به دستورات مذهبى و عبادات دارد... شناخت علمى جهان، طبيعت و عجايب خلقت و درك قوانينش، براى محمّد(صلى الله عليه وآله) و مسلمانان حتى ايمانشان را محكم تر و عميق تر مى كرد. براى آنان علم نه تنها مانند مسيحيان ممنوع نبود، بلكه علم چراغ راه ترّقى و زندگى و ايمان محسوب مى شد... طرز فكر اسلامى اين است كه همه دانش ها از جانب خدا مى آيد و به او راه مى برد. به خاطر همين، دستور مى دهد: "دانش را از هر سرچشمه اى هست، به دست آور!" آرى به خاطر خدا دانش را حتى از منابع و لسان بى دين ها و لامذهب ها هم بياموز.»13 در پرتو آموزه هاى زيباى اسلامى، دانشمندان اديان ديگر نزد مسلمانان محترم بودند. به نوشته جان ديون پورت، مأمون فردى مسيحى را به رياست دانشكده اى در دمشق انتخاب كرد و در جواب ملامتگران گفت: او را انتخاب نكرده ام كه راهنماى دين من باشد، بلكه براى اين مقصود است كه معلم علوم طبيعى باشد.14 داستان رابطه علمى سيد رضى، با داشتن مقام علمى و جنبه خاص روحانى، با ابواسحاق صابى بسيار جالب و آموزنده است. وقتى عده اى به اين رابطه اعتراض كردند، او در جواب معترضان گفت: رابطه من با ابو اسحاق رابطه علمى و انسانى است، نه رابطه مذهبى. جالب تر اين كه او پس از وفات ابواسحاق، در سوگوارى وى اشعارى سرود و مقام علمى او را ستود و باز مهم تر اين كه گفته اند: هر وقت سواره از مقابل قبر او عبور مى كرد، پياده مى شد و بدين طريق، احترام خودش را به مقام مطلق علم و دانش نشان مى داد.15 مداراى مسلمانان با پيروان اديان ديگر و احترام مقام دانشمندان، سبب شد تا دارالاسلامى با محوريت قرآن ايجاد شود و به دور از تعصّبات، راه پيشرفت بشريت را باز كند.16 اهتمام به بزرگداشت مقام عالم در فرهنگ دينى مسلمانان به حدّى است كه يك شاعر مسلمان مى گويد: به محض اين كه يك نفر دانشمند را مى بينم، دلم مى خواهد روى خاك بيفتم و بر گرد و غبار پاى او بوسه زنم.17 به گفته برخى محققان با اين كه فرهنگ دينى ايران كهن تصريح مى كند كه موبدان كتاب زند را جز به محارم و نزديكان خود نياموزند و اهورامزدا اين سفارش رابه زرتشت كرده است، در اسلام تعليم و تعلّم براى همه عبادت و فريضه به شمار مى آيد. آيا اين فرهنگ دينى «طلب العلمِ فريضةٌ على كلِّ مسلم»18 نبود كه جستوجوى دانش را بر هر مسلمانى لازم شمرد و در نتيجه آن صدها دانشمند همچون فارابى، ابن سينا، خوارزمى و خواجه نصير پديد آمدند؟19 از سوى ديگر، اسلام يك ساعت تفكّر و انديشيدن را برتر از يك سال عبادت به شمار آورده است;20 زيرا در پرتو تفكر صحيح است كه مى توان ره چند ساله را يك شبه پيمود. چه زيباست كه اسلام تملّق گويى و چاپلوسى را به شدت محكوم مى كند، اما اين امر مذموم را در طلب دانش جايز مى شمارد.21  افزون بر سنّت گفتارى پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)، كه مشوّق مسلمانان در فراگيرى علوم بود، سيره رفتارى آن حضرت نيز آن را تأييد مى كرد. او وقتى با دو مجلس مواجه شد كه در يكى دعا مى خواندند و در ديگرى گفتوگوى علمى مى نمودند، با نيك شمردن هر دو كار، گفتوگوى علمى را افضل دانسته، خود به گروه اخير پيوست.22 در جهت همين اهتمام به فراگيرى دانش است كه در جنگ بدر، سر بهاى آزادى هر اسير را آموزش خواندن و نوشتن به ده مسلمان قرار داد،23 و در پى روى از همين سيره نبوى است كه مسلمانان شرط آزادى اسيران جنگى چينى را، كه در شهر سمرقند آورده بودند، ادامه شغل سابقشان قرار دادند; چون اسرا در كارخانه كاغذسازى كار مى كردند. همين سبب شد كه در شهر سمرقند، صنايع كاغذسازى مهمّى رشد كرد.24 نتيجه آن كه قرآن كريم افكار پيروان خويش را براى انديشيدن بسيج كرد و احاديث نبوى جان تشنه مؤمنان را براى دريافت دانش هاى گوناگون با عزمى راسخ به حركت واداشت. سهم مسلمانان در پيشرفت علوم