پاورپوینت قضیه حملی و قیاس اقترانی (pptx) 15 اسلاید
دسته بندی : پاورپوینت
نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد اسلاید: 15 اسلاید
قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :
بخش ۵
قضیه حملی و قیاس اقترانی
درس هشتم
قیاس اقترانی
قیاس اقترانی
با استدلال قیاسی و قیاس اقترانی در درس پنجم آشنا شدید. همان طور که گفته شد درقیاس اقترانی، اجزای نتیجه در میان مقدمات پخش شده اند. مانند:
بعضی از حیوانات پرنده هستند.
همهٔ پرندگان دارای بال هستند.
∴بعضی از حیوانات دارای بال هستند.
اکنون استدلال های زیر را بررسی کنید و بگویید چرا این استدلال ها دارای نتیجه نیستند؟
هر انسانی حیوان است. هر گیاهی نیازمند به آب است.
بعضی سنگها سفید نیستند. هر حیوانی جاندار است.
∴
∴
×
×
×
×
همان طور ملاحظه می شود، نمی توان از دو قضیه ای که ارتباطی با یکدیگر ندارند،
نتیجه ای به دست آورد. برای آنکه رابطه ای میان دو قضیه برقرار باشد، باید جزء مشترک میان آنها وجود داشته باشد. به عبارت دیگر لازم است موضوع یا محمول یکی قَرین قیاس اقترانی ، موضوع یا محمول دیگری باشد. به همین دلیل به این نوع از قیاس
می گویند. یکی از انواع قیاس اقترانی، قیاس اقترانی حملی است که از دو قضیهٔ حملی
تشکیل می شود. 1 به مثا لهای زیر توجه کنید:
هر مشهدی خراسانی است.
هر خراسانی ایرانی است.
هر مشهد ی ایرانی است.
∴
۱ـ قیاس اقترانی به دو قسم اقترانی حملی و اقترانی شرطی تقسیم می شود. در این کتاب تنها قیاس اقترانی حملی مطرح شده است.
با بررسی قضایا می توان مشاهده کرد که در ارتباط میان دو قضیه در یک استدلال، چهارحالت زیر که در اصطلاح آنها را چهار شکل قیاس اقترانی می نامند، قابل تصوراند:
درس هشتم / قیاس اقترانی
۱ـ آنچه باعث مقارنت و ارتباط میان دو قضیه می شود، می تواند در مقدمهٔ اول محمول و در مقدمهٔ دوم موضوع باشد (شکل اول) یا در هر دو مقدمه محمول باشد(شکل دوم) یا در هر دو مقدمه موضوع باشد (شکل سوم) یا در مقدمهٔ اول موضوع و درمقدمهٔ دوم محمول باشد (شکل چهارم).
به جزء مشترک میان دو قضیه
حد وسط گویند. پس از حذف کردن حد وسط،
موضوع نتیجه از مقدمهٔ اول و محمول آن از مقدمهٔ دوم به دست می آید.
شکل قیاس های زیر را مشخص کنید:
هر ب الف است. بعضی الف ب است. هر ب الف است. بعضی الف ب است.
هیچ ب ج نیست. هیچ ج ب نیست. هر ج ب است. هیچ ب ج نیست.
∴ بعضی الف ج نیست . ∴ بعضی الف ج نیست. ∴ بعضی الف ج است. ∴ بعضی الف ج نیست.
تمرین
جواب : شکل ۳ شکل ۲ شکل۴ شکل ۱
به مثال های زیر توجه کنید. آیا می توانید با کمک دوستان خود اشکال این استدلال ها
را بیان کنید؟
۱ـ انگور شیرین است؛ شیرین همسر خسرو است؛ پس: انگور همسر خسرو است.
۲ـ دیوار دارای موش است؛ موش دارای گوش است؛ پس: دیوار دارای گوش است.
۳ـ یخ از آب است؛ آب مایع است؛ پس: یخ مایع است.
شرط اول برای نتیجه گیری از یک قیاس، تکرار حد وسط (به صورت لفظی و معنایی) است تا دو قضیه با یکدیگر ارتباط پیدا کنند. در صورتی که از قیاسی که حد وسط در آن تکرار نشده است، نتیجه گیری شود، فرد دچار مغالطه ی «عدم تکرار حدوسط» می شود.
در مورد نخست، اشتراک لفظ باعث عدم تکرار حدوسط شده است. در مورد دوم محمول قضیه ی اول «دارای موش» است؛ اما موضوع قضیه دوم «موش» است؛ بنابر این حدوسط عیناً تکرار نشده است. در مورد سوم نیز محمول قضیه ی اول «از آب» و موضوع قضیه دوم «آب» است؛ بدین جهت در اینجا نیز حدوسط به صورت یکسان تکرار نشده است.
علت عدم تکرار حد وسط در استدلال های زیر را بیان کنید:
شاخه ها برگ دارند. دفترچهٔ یادداشت برگ دارد؛ پس: شاخه ها دفترچهٔ یادداشت هستند.
تمرین
جواب : برگ در مقدمه ی اول به معنای (برگ درخت) و در مقدمه ی دوم به معنای (برگ کاغذ) است.
سعدی انسان است. انسان پنج حرف دارد؛ پس سعدی پنج حرف دارد.
جواب : انسان در مقدمه ی اول به معنای (مصداق واقعی انسان) و در مقدمه ی دوم به معنی (لفظ انسان) است.
دانستیم که شرط اول برای نتیجه گیری صحیح از دو قضیهٔ حملی، تکرار حد وسط
است. اکنون به دو قیاس صفحهٔ بعد توجه کنید. با وجود آنکه حد وسط در آنها تکرار
شده است، اما نتیجهٔ آنها صحیح نیستند. این گونه قیاس ها را نامعتبر می نامند.
